Ameliyat Öncesi Hemşirelik Bakımı

 

  Ameliyat olacak hastanın hazırlığında hemşire önemli bir role sahiptir. Cerrahi; hastalıkları, yaralanmaları ve  şekil bozukluklarını ameliyat ve aletlerle tedavi etme sanat ve bilimi olarak tanımlanmaktadır. Cerrahi hemşireliği ise ameliyat olacak hastanın ameliyat öncesi (Preoperatif), ameliyat sırası(intraoperatif) ve ameliyat sonrası(postoperatif) bakımı kapsayan hasta bakım uygulamalarını içermektedir.

Ameliyat Öncesi Evre; cerrahi girişim kararı verildiğinde başlayan hasta ameliyathaneye gönderilinceye kadar geçen süredir.

Ameliyat Sırası Evre; hastanın ameliyathaneye gelmesiyle başlayan ayrılma yada yoğun bakım ünitesine nakledilmesine kadar geçen süredir.

Ameliyat Sonrası Evre; hastanın ayrılma odasına alınmasıyla başlayan ve hasta iyileşinceye kadar devam eden süreçtir.

Preoperatif Bakım

  Hastanın hastaneye giriş anından itibaren cerrahi girişimine kadar hastanın bireysel gereksinimlerine göre saptanan psikolojik ve fizyolojik hazırlıklar ameliyat öncesi hazırlık ve bakımı içermektedir. Başarılı bir hemşire, hastada oluşacak psikolojik ve fizyolojik değişimleri kontrol etmeli, mümkün olan riskler ve konuda alınacak önlemleri bilmelidir.

Ameliyat öncesi hasta ile görüşme sağlanmalıdır. Bu süreçte hemşire hastayla yüz yüze görüşmeli hem fiziksel hem de duygusal değerlendirme yapmalıdır.

Hastanın ameliyat öncesi değerlendirmesinin yapılması gerekir. Hastanın ameliyat öncesi değerlendirmesinde;

• Önceki anestezi öyküsü 
• Alerji durumu
• Cerrahiyi etkileyebilecek tıbbi sorunlar
• Ameliyat öncesi ve sonrası eğitim
• Onam kontrolü
• Uygun testler ve gereken konsültasyonlar yapılmalıdır.

    Hastada psikolojik durum değerlendirilmesi yapılmalıdır. Hastanın stres seviyesinin yüksek olması durumunda cerrahiye negatif olarak yansıdığı görülmektedir. Ameliyatın türü ne olursa olsun hasta fiziksel, psikolojik, sosyal ve ekonomik açıdan etkilenmektedir. Hastada kaygı olması oldukça doğaldır. Hasta bilinmeyene, ölüme, anesteziye, ağrıya, iş kaybına ve aile bireylerine sorumluluk yükleme gibi olumsuz düşüncelere girebilir.

   Hastanın korku ve anksiyetesini yenmesi için ruhsal ve kültürel inançların önemli rolleri vardır. Böyle bir durumda hastanın inançlarına saygı gösterilmeli ve desteklenmelidir.

     Hastanın önceki sağlık durumu ve ilaç kullanımı değerlendirilmelidir. Anamnez sırasında mutlaka her hastaya ameliyat öncesi ve anestezi sırasında oluşabilecek komplikasyonlar ve olası ilaç reaksiyonlar açısında kullandığı ilaçlar sorulmalıdır. Hasta ve ailesinin geçmişi hakkında bilgi edinilir ve hastanın önceki sağlık durumu tam bir sağlık muayenesi olarak ele alınır ve hasta bu şekilde değerlendirilir. 

Hemşire hastanın ilaç intoleransını ve ilaç alerjisi olup olmadığını sorgular. İlaç intoleransı hasta için istenmeyen sonuçlara neden olur ancak yaşamı tehdit etmez. Bu etkiler bulantı, konstipasyon, diyare ve beklenmeyen reaksiyonlardır. 

Ameliyat Öncesi Sistemlerin Değerlendirilmesi

Kalp Damar Sistemi: Kalp damar sisteminin değerlendirilmesindeki amaç, ameliyat evresinde hastanın oksijen, sıvı ve beslenme ihtiyaçlarını karşılamak için gereken kalp damar sistemini hazırlamaktır. Kalp damar hastalığı şüphesi olan hastalar ;

• Nabız hızı ve ritmi
• Ekstremitelerde ısı ve renk değişimi
• Ödem
• Halsizlik ve nefes darlığı yönünden değerlendirilir.

   Ameliyat öncesinde kalp damar fonksiyon değerlendirilmesi için istenilen başlıca tetkikler yapılır. Bu tetkikler; EKG, santral venöz basınç, eritrosit sayımı, hemoglobin, hematokrit, serum NA ve K değerlendirilir.

Solunum Sistemi: Solunum sistemi hastalığı şüphesi varsa altta yatan nedenlere bakılır ve mevcut riskler açısından değerlendirilir. Solunum fonksiyon bozukluklarını saptayabilmek için;

• Nefes darlığı
• Hırıltılı solunum
• Çomak parmak
• Göğüs ağrısı
• Pürülan balgam çıkarılması yönünden değerlendirilmelidir.

Genitoüriner Sistem: Böbrek yetmezliği, akut nefrit ve prostat hipertrofisi ameliyat riskini artırmaktadır. Ameliyat öncesi hastalarda genitoüriner değerlendirme yapılırken bunlara dikkat edilmelidir. Hastada ameliyat böbrek fonksiyonunun değerlendirilmesi için idrar tetkiki ve kan üre nitrojeni ya da nonprotein nitrojen testleri yapılır.

Hepatik Sistem: Ameliyat öncesi amaç karaciğer işlevlerinin en iyi şekilde sağlanmasıdır. Karaciğer fonksiyonlarında yetersizlik ve yara varsa ameliyat öncesi dönemde yara iyileşmesi beklenir. Alkolizm hikayesi olan ya da batınında asit bulunan hastalar karaciğer fonksiyonları yönünden dikkatli bir şekilde değerlendirilmesi gerekir.

Deri Sistemi: Hastanın ailesinde cilt hastalıklarına karşı bir eğilim olup olmadığını ve temelde deri problemi şikayetleri sorgulanmalıdır. Herhangi bir deri problemi varsa;

• Yanma
• İğne batma hissi
• His kaybı
• Mide bulantısı
• Ağrı
• Kusma ve diyare 
• Üşüme ve titreme
• Boğaz ağrısı ve stres gibi durumlar görülür.

Kas Ve İskelet Sistemi: Kas iskelet sistemi ile ilgili hastanın önceden geçirdiği hastalıklar ve kazalar hakkında bilgi edinilir. Hastanın aile öyküsünde osteoporoz olup olmadığı önemlidir çünkü osteoporoz gelişimi genetik faktörlere de bağlıdır. Hastanın yetmezlikleri ve deformatileri gözlemlenir. Duruş, yürüyüş ve hareket kabiliyeti gözlemlenir.

Kaynakça

1. Yeğen C (2004) Ameliyat öncesi bakım, temel cerrahi ed: Sayek İ. Güneş Kitapevi Ankara Ertem Matbaası.