Sindirime Yardımcı Organlar ve Bezler

      Vücuda alınan besinlerin sindirilmesi için bazı yardımcı organlara ve bezlerin oluşturdukları salgılara ihtiyaç vardır. Safra kesesi, tükürük bezleri, karaciğer ve pankreas bezi salgılarıyla sindirime yardımcı olur.

Tükürük Bezleri(Glandulae Salıvariae)

  İnsan vücudunda tükürük bezleri, ağız boşluğu etrafında ve ağız mukozasında bulunur. Tükürük bezleri, küçük tükürük bezleri ve büyük tükürük bezleri olmak üzere 2'ye ayrılır.

Küçük Tükürük Bezleri

Ağız mukozasında yer alan bezlerdir.

1. Dudak Bezleri(Glandulae Labiales)
2. Yanak Bezleri(Glandulae Buccales)
3. Dil Bezleri(Glandulae Linguales)
4. Damak Bezleri(Glandulae Palatinae)

Büyük Tükürük Bezleri

Çene Altı Tükürük Bezi(Glandulae Submandibularis):  Alt çene kemiğinde yer alan bu bez 5-6 cm uzunluğundaki kanal vasıtasıyla ağız boşluğuna akıtılır.

Kulak Altı Tükürük Bezi(Glandulae Parotis): En büyük tükürük bezi olan parotis, kulağın önünde yer alır. 25 gr ağırlığında olan kulak altı tükürük bezi diğer tükürük bezlerine göre daha fazla tükürük ve pityalin(Nişastanın sindirilmesini sağlayan enzim) salgılar. 

Dil Altı Tükürük Bezi(Glandulae Sublingualis): Ağız tabanında, dilin altında yer alan 4 gr ağırlığındaki tükürük bezi ağız yoluna boşalan bir çok kanal olmasından dolayı koyu kıvamda sekresyon salgılar.  

Tükürüğün Görevleri

• Ağız boşluğunu ıslak tutarak kurumasını önler.
• Pityalin enzimi salgılayarak karbonhidrat sindirimini sağlar. 
• Besin maddelerini sulandırarak yutmayı kolaylaştırır. 
• Bileşiminde bulunan flor sayesinde dişlerin çürümesi önlenir.
• Miktarı azaldıkça susama hissini uyandırır.

Safra Kesesi Ve Kanalları

       Karaciğerin altında bulunan kas ve zardan yapılı bir kesedir. Armut biçiminde görünüme sahip olan safra kesesi, 8-10 cm uzunluğunda ve 3-4 cm genişliğindedir. Karaciğerden salgılanan salgılar toplanır ve safra kesesinde toplanır. Safra kesesi karaciğerden gelen safraları depolar, yoğunlaşmasını sağlar ve gerektiğinde duedonuma(on iki parmak bağırsağı) safra salgılar. 

Safranın Görevleri

• Yağların mekanik olarak sindirilmesini sağlar
• Bağırsakta zararlı bakterilerin üremesine engel olur. 
• Mideden gelen asidik besinlerin bazik hale dönüştürülmesinde rol oynar. 
• Yağda eriyen A-D-E-K vitaminlerinin emilimini artırır.
• Bağırsakta peristaltik hareketi sağlayan villusların hareketini artırır.

Pankreas Bezi(Glandulae Pancreaticus)

     Yaklaşık 15-18 cm uzunluğunda bulunan ve 60-70 gr ağırlığında olan pankreas bezi, karın arka duvarı hizasında sağda duedonumun konkov bölümünden başlayıp solda dalağa kadar, mide arkasından transvers şekilde uzanır. Pankreas hem endokrin hem de ekzokrin bezdir. Pankreas iç salgı olarak insülin ve glukagon salgılar ve direkt kana verir. Yetişkin bir insanda 1,5-2 litre pankreas öz suyu salgılanır. 

Pankreasın Görevleri

• Kan şekerini dengede tutmayı sağlar.
• Besinlerin vücut içinde sindirimini kolaylaştırır.

Karaciğer(Hepar)

    Karaciğeri sindirim sisteminin en büyük organı ve bezidir. Yaklaşık 1.5-2 kg civarında bulunan kırmızı kahverengimsi bir organ olan karaciğerin büyük bir bölümü karın boşluğunun sağ yukarı kısmında bulunur. Diyafragmanın altında ve mide ve bağırsakların üstünde yer alır. Karaciğerin üst yüzü kubbe şeklinde ve diyafragmaya yapışıktır. Karaciğer dokusunda bağ dokudan oluşan zara glisson kapsülü denir. Karaciğerin alt yüzeyinde karaciğer kapısı bulunur. Tüm girişler ve çıkışlar buradan yapılır. Karaciğere kapısından giren oluşumlar; kapı toplardamarı(V.portae), karaciğer atardamarı(A.hepatica) ve sinirlerdir. Karaciğer kapısından çıkan oluşumlar; lenf damarları, vena hepatica ve safra salgılarıdır. 

       Karaciğerimiz vücudumuzun kimya fabrikası gibidir. Vücuda ağız yoluyla alınmış besinlerin yararlı hale getirilmesi ve depolanmasını ayrıca zararlı atıkların da vücuttan uzaklaştırılmasını sağlar.

Karaciğerin Görevleri

• Metabolizmayı artırarak veya azaltarak vücudun ısısının ayarlanmasını sağlar.
• Vitamin ve bazı mineralleri depolar.
• Günde 600-1000 ml safra üretir ve safra kesesine boşaltır.
• İhtiyaç fazlası glikozu glikojene çevirerek depolar.
• İhtiyaç fazlası karbonhidrat ve proteinlerin yağa dönüştürülmesini sağlar.
• Pıhtılaşmayı önleyici heparin üretir.
• Amonyağı üre ve ürik aside çevirerek parçalar.
• Kandaki yabancı hücreleri, parazit ve bakterileri fagosite eder.

Kaynakça

1. ÖZDEN Mehmet, Anatomi ve Fizyoloji Ders Kitabı, Ayrıntı Basımevi, Ankara, 2012. 
2. http:// www. wikipedia. org.tr/ (08.05.2019/ 16.30)